เที่ยวสงขลาครั้งที่ ๒ (๒๓-๒๖ มิ.ย.๖๕)

แล้วกลับมาเล่าเติม

“ถ้ำคูหา” เป็นถ้ำใช้เจาะภูเขาธรรมชาติ มีขนาดไม่ใหญ่นัก

ยังไม่เคยพบถ้ำลักษณะนี้เช่นนี้ ในประเทศไทย

จากสภาพภูมิประเทศที่เป็นเนินเขา

อันเกิดจากการทับถมของหินกรวดมนและหินทราย

มีสภาพเป็นเนินเขาลูกโดดเตี้ย ๆ

บนที่ราบลุ่มนอกสันทราย

มีอาณาบริเวณประมาณ ๒ ตารางกิโลเมตร

ได้แก่ เขาพะโคะ เขาผี และเขาน้อย

เนินเขามีความสูงไม่เกิน ๒๐ เมตร จากระดับน้ำทะเล

พื้นที่โดยรอบเป็นทุ่งนาและป่าละเมาะ

อยู่ห่างจากแนวสันทรายประมาณ ๑ กิโลเมตร

บริเวณที่แห่งนี้ จึงเป็นที่เหมาะสำหรับการตั้งชุมชนโบราณ

ซึ่งน่าจะเป็นชุมชนที่เก่าแก่แห่งหนึ่งของคาบสมุทรสทิงพระ

ในกัลปนาเมืองพัทลุงและเพลาเมืองสทิงพระ

ได้กล่าวถึงชื่อ "ภูเขาโคหาย (โคหาหรือคูหา)"

จากหลักฐานที่ปรากฏในอาณาบริเวณนี้แสดงให้เห็นว่า

ในสมัยเริ่มประวัติศาสตร์ กลุ่มชนบนภูเขาคูหา

ได้รับอิทธิพลวัฒนธรรมจากภายนอก

ที่นำมาซึ่งการสร้างศาสนสถาน

ตามคติความเชื่อในศาสนาฮินดู ลัทธิไศวนิกาย

หรือการนับถือพระศิวะเป็นใหญ่

ตามหลักฐานที่ปรากฏ คือ ศิวลึงค์และแท่นฐานโยนิ

ขึ้นบริเวณเขาคูหา แห่งนี้

สันนิษฐานว่าถ้ำคูหา

น่าจะมีอายุระหว่างพุทธศตวรรษ ที่ ๑๒ - ๑๔

ในชุมชนโบราณสมัยประวัติศาสตร์บนคาบสมุทรสทิงพระ แห่งนี้

แผนที่กัลปนาวัดในคาบสมุทรสทิงพระ จ.สงขลา ด้านซ้ายสุดเขียนภาพ ต้นไม้ คูหา มีพระพุทธรูป และ ข้างหน้าเป็นสระน้ำ เรียกว่า "พังพระ"

ด้านหน้าถ้ำคูหา ปัจจุบัน

ทางขึ้นด้านหน้า เขาคูหา หรือ "ถ้ำคูหาขุด" ใช้ทำเป็นวิหารในศาสนาฮินดู เมื่อแรกตั้ง ต่อมาปรับเปลี่ยน เป็น วิหารในศาสนาพุทธ

โยนิโทรณะ หรือ ฐานที่ประดิษฐานศิวลึงค์ และ ศิวลึงค์แบบตรีมูรติ ที่หักชำรุด เหลือ เพียงชั้น พรหมภาค และวิษณุภาค

ภายใน ถ้ำคูหาวิหาร มีช่องและฐานยกพื้น สำหรับประดิษฐานรูปเคารพที่ตอนในสุดของ คูหาวิหาร