คณะกรรมการตรวจขึ้นทะเบียนศิลปะ โบราณวัตถุบ้านเชียง

อัตชีวประวัติ ปฏิพัฒน์ (วัชรินทร์)

เมื่อแรกรับราชการ ปี ๒๕๑๖

ตามประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 189 พ.ศ. 2515

ห้ามการขุดหา และจําหน่ายจ่ายโอนโบราณวัตถุ 

อธิบดีกรมศิลปากรมีอํานาจสั่งให้ผู้ครอบครองส่งมอบโบราณวัตถุ 

ผู้ฝ่าผืนมีความผิดทางอาญา

เมื่อเริ่มรับราชการ ได้เพียง ๔ วัน 

ข้าพเจ้าก็ได้รับการแต่งตั้ง

ให้เป็น ๑ ในคณะกรรมการตรวจขึ้นทะเบียนศิลปะโบราณวัตถุ วัฒนธรรมบ้านเชียง

งานแรก ที่ ได้รับให้ไปปฏิบัติ คือ 

การไปตรวจขึ้นทะเบียนโบราณวัตถุ บ้านเชียง 

เมื่อ วันที่ ๔ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๑๖ 

ที่ วัดชัยภูมิการาม ตำบลจักรวรรดิ อำเภอสัมพันธวงศ์ กทม. 

ซึ่งมี พระครูคณานัม (โผเรียน เป้า) 

เจ้าคณะใหญ่ ฝ่ายอนัมนิกาย 

เป็นเจ้าของโบราณวัตถุวัฒนธรรมบ้านเชียงเป็นจำนวนมากกว่า ๕๐๐ ชิ้น

ร่วมกับ อาจารย์ ชิน อยู่ดี อาจารย์ นายแพทย์ สุด แสงวิเชียร อาจารย์จิรา จงกล และ นายกำธรเทพ กระต่ายทอง 

การเดินทางเข้าไปสู่วัดของท่านเป็นการยุ่งยากมาก 

เพราะบริเวณนั้นเป็นบริเวณที่การจราจรจอแจและติดขัดมาก (ย่านสำเพ็ง) ตลอดทั้งประตูทางเข้าวัดก็คับแคบมาก 

แต่เราก็เดินทางเข้าไปถึงวัดได้ไม่นานนัก

หลังจากที่สนทนากันครู่ใหญ่แล้ว 

ท่านโผเรียน เป้า 

ก็นำพาเข้าไปในกุฎิ ๓ ชั้น ของท่าน 

แต่ละชั้นจะอุดมไปด้วยศิลปโบราณวัตถุต่าง ๆ อย่างมากมาย 

ตอนแรก ๆ ก็รู้สึกแปลกใจ

ที่เห็นท่านสะสมโบราณวัตถุไว้เป็นจำนวนมาก 

ซึ่งท่านจะต้องใช้เงินตราหาซื้อโบราณวัตถุเหล่านี้มามิใช่น้อย 

ต่อมาจึงทราบว่า 

วัดมีรายได้จากการให้เช่าตึกแถวเยาวราช 

ซึ่งทำรายได้ให้กับวัดเดือนหนึ่ง ๆ ไม่ใช่น้อย 

ดังนั้น จึงเป็นอันสิ้นสงสัยไปเรื่องหนึ่ง

ชั้นบนสุด คือ ชั้นที่ ๓ ใช้เป็นที่เก็บโบราณวัตถุบ้านเชียง 

กวาดตามองดูคร่าว ๆ ประมาณไม่น้อยกว่า ๕๐๐ ชิ้น 

ที่นี้ จึงนับว่าเป็น private collection  ที่มีขนาดใหญ่แห่งหนึ่งทีเดียว 

โบราณวัตถุบางชิ้นมีความสวยงาม 

สมบูรณ์และใหญ่โตมากจนอิจฉาแทนพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ 

ที่ไม่มี

ในระหว่างที่ข้าพเจ้ากำลังถ่ายรูปและจัดประเภทโบราณวัตถุอยู่นั้น 

คุณมั่งเกา ลูกศิษย์คนสำคัญของท่านโผเรียน เป้า 

จะเข้ามาคอยช่วยเหลือและเลี้ยงดูเป็นอย่างดี 

อาจารย์ จิรา จงกล 

พูดเก่งมาก จนเป็นที่ถูกอกถูกใจของท่านเป้า และคุณมั่งเกา 

ถึงขนาด "เมื่อขอสิ่งใด ก็ยอมยกให้โดยง่ายดาย" 

ของที่ขอและยกให้ ก็ไม่ได้เป็นของที่สมบูรณ์เต็มที่ 

แต่เพื่อหวังผลในการศึกษาลวดลาย 

จึงทำให้สิ่งของเหล่านั้นมีคุณค่ามากยิ่งขึ้น 

พวกเราพากันดีใจเป็นอย่างยิ่ง 

เมื่อ ท่านเป้า ยกศิลปะโบราณวัตถบ้านเชียงให้หลายชิ้น  

ถึงขนาด อาจารย์ จิรา จงกล ยกหูโทรศัพท์แจ้งให้

อธิบดี กรมศิลปากร ทราบในทันทีทีเดียว 

ทุกฝ่ายดูจะมีความสุขกันเป็นที่ยิ่ง

ในวันนี้ เรามีเวลาที่จะเลือกของและถ่ายรูปเพียงแค่ครึ่งวันเท่านั้น 

เพราะครึ่งวันหลังต่างคนต่างก็มีธุระทั้งสิ้น 

โดยเฉพาะข้าพเจ้าเอง 

จะต้องรีบกลับมาสอบ composition ของอาจารย์ ศิริรัฐ ที่คณะโบราณคดี 

แต่ก่อนที่พวกเราจะกลับ 

คุณมั่งเกา ได้อ้อนวอนขอให้คณะของพวกเราทั้งหมดไปรับประทานอาหารกลางวันเล็ก ๆ น้อย ๆ กันก่อน

อาจารย์ หมอสุด แสงวิเชียร กับ อาจารย์ ชิน อยู่ดี 

ปฏิเสธที่จะยอมรับการเลี้ยงอย่างที่สุดเหวี่ยง 

แต่ก็ไม่เป็นผลสำเร็จ 

คุณมั่งเกา พาไปเลี้ยงอาหารกลางวันที่ 

"ภัตตาคารเยาวยื่น" ในย่านสำเพ็งนั้นเอง 

การเลี้ยงอาหารกลางวันมื้อนี้ 

มิได้เป็นการเลี้ยงแบบเล็กน้อยเหมือนดังที่คุณมั่งเกาพูด 

แต่เป็นการเลี้ยงที่ต้องลงทุนมิใช่น้อย 

ข้าพเจ้าชักไม่แน่ใจกับการกระทำเช่นนี้ 

แต่ก็พูดอะไรไม่ได้ 

เพราะข้าพเจ้าเป็นเพียงข้าราชการผู้น้อย 

หรือ เป็นเพียงช่างภาพคนหนึ่งของคณะกรรมการ เท่านั้น

ภาพวาด อาจารย์ จิรา จงกล

วัชรินทร์ (ปฏิพัฒน์) พุ่มพงษ์แพทย์,๒๕๑๖-๒๕๑๗