อัตชีวประวัติปฏิพัฒน์ (วัชรินทร์ ) ตอนที่ ๒

ขึ้นเมืองเหนือ ครั้งแรกในชีวิต

ตอนที่ ๒: เมืองภูกามยาว พะเยา

ก่อนอื่น จะต้องขอ กราบนมัสการ ขอบพระคุณ และน้อมส่ง

ท่านเจ้าคุณพระอุบาลีคุณูปมาจารย์ ( ปวง ธัมมปัญโญ ) หลวงพ่อใหญ่ อดีตที่ปรึกษาเจ้าคณะภาค ๖

เจ้าอาวาสวัดศรีโคมคำ (พระอารามหลวง) สู่พระนิพพาน

เพราะท่าน เป็นองค์นำสำรวจ เมืองนี้ เมื่อ วันที่ ๑๖ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๑๐

ตั้งแต่เมื่อครั้งท่าน ยังทรงสมณศักดิ์ เป็น

พระโศภณธรรมมุนี

เจ้าคณะอำเภอพะเยา เจ้าอาวาสวัดศรีอุโมงค์คำ

และ ยังมีเมตตา กับ ข้าพเจ้า

เมื่อครั้ง ดำรงตำแหน่ง ผู้อำนวยการ สำนักศิลปากรที่ ๗ น่าน ซึ่งรับผิดชอบไปถึงจังหวัดพะเยาด้วย

ตำนานเมืองเหนือ กล่าวถึง

ขุนศรีจอมธรรม ราชบุตรขุนลาวเงิน หรือ ขุนเงินเจ้า

ผู้ครองนครเงินยางเชียงแสน

ขึ้นมาครองเมืองเก่าร้างเมืองหนึ่ง

( อายุ ก่อนพุทธศตวรรษที่ ๑๘ ขึ้นไป )

เมืองนี้ มีความพิเศษกว่าเมืองอื่น ๆ อีกหลายเมือง คือ

การ สร้างเมืองโอบล้อมภูเล็ก ๆ ไว้สามลูก

ทำให้มีลักษณะเมืองเป็นเหมือนรูปน้ำเต้า

เรียกเมืองนี้ ว่า

"เมืองภูกามยาว"

และ ต่อมา ได้ปรับเปลี่ยนเป็น

"เมืองพะเยา"

เป็นเมืองที่ยังคงเห็นร่องรอยคูน้ำคันดินที่เห็นได้ชัดเจน

และยังสงวนรักษาไว้ได้อยู่จนถึงปัจจุบัน

อนาคต...???

ข้อสำคัญ เมืองนี้ น่าจะเป็น

เมืองรูปน้ำเต้าเพียงเมืองเดียวในโลก

ที่ควรจะต้องได้รับการอนุรักษ์ ดูแล และป้องกันเป็นอย่างดี ไม่ให้ ถูกบุกรุกทำลายมากไปกว่านี้้

จากหน่วยงานที่รับผิดชอบ และ

หน่วยงานในจังหวัดพะเยา รวมทั้ง

สมาชิกสภาผู้แทนของจังหวัดพะเยา ที่น่ารักและให้ความช่วยเหลือสนับสนุน งานกรมศิลปากร มาโดยตลอด

เพื่อเกียรติภูมิของจังหวัดพะเยา ต่อไป

อัตชีวประวัติปฏิพัฒน์ (วัชรินทร์ )
ขึ้นเมืองเหนือ ครั้งแรกในชีวิต
ตอน.๒ : เมืองเวียงหิน บ้านสะแอน อ.เถิน จ.เชียงใหม่

เช้าวันที่ ๙ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๑๐

พวกผู้หญิง เที่ยวในเมืองเชียงใหม่

ส่วนพวกบรรดาผู้ชายทั้งหมด ไปสำรวจเมืองโบราณ

“เวียงหิน” ที่ บ้านแม่ละแอ่น อำเภอฮอด

และ “เวียงท่ากาน” อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่

โดยเหมารถสองแถวคันหนึ่ง

แต่กว่าจะออกจากเมืองเชียงใหม่

ก็ต้องวนเวียนรับใครต่อใครใน มช. กันนานพอสมควร

ออกจากเชียงใหม่ มุ่งหน้าไปทางถนนไป จังหวัดแม่ฮ่องสอน ทางขวาเห็นพระธาตุดอยสุเทพเป็นประกายสีทองเมื่อกระทบแสงแดดเป็นฉากอยู่เบื้องหลัง

ทางซ้าย ชาวนากำลังเกี่ยวข้าว ฟัดข้าว มีเทือกเขาเป็นฉากอยู่เบื้องหลัง ดูสงบเย็น และเป็นวิถีชีวิตชาวนาที่แท้จริง

รถวิ่งผ่าน อำเภอหางดง อำเภอสันป่าตองมาโดยตลอด

แวะบ้านพี่มนวิภา (พี่ป้อม) ไชยพันธ์ (เจียจันทร์พงษ์ )

พี่ชั้นปี ๔

บ้านเป็นแบบพื้นเมืองหลังใหญ่โต มีสวนอยู่หลังบ้าน

แม่ ป้า และยาย พี่ป้อม ออกมาต้อนรับเป็นอย่างดี

และชักชวนให้รับประทานอาหารเช้าที่บ้าน แต่

อาจารย์ ศรีศักดิ์ ปฏิเสธ เพราะจะต้องรีบไปต่อ

เลยอดไปตามธรรมเนียม

จากบ้านพี่ป้อม มนวิภา

ไปแวะกินข้าวที่ อำเภอจอมทอง

แต่ไม่ได้แวะเข้าไปในวัดพระธาตุจอมทอง

ณ ที่นี้ อาจารย์ศรีศักดิ์ วัลลิโภดม

เมตตา จ่ายเงินซื้อย่ามจอมทอง เป็นแถบลายสีทองบนพื้นแดง สวยงามให้ใบหนึ่ง ราคา ๒๐ บาท

ใช้จนเก่า และยังเก็บเป็นที่ระลึกถึงมาจนทุกวันนี้

เสร็จภารกิจที่อำเภอจอมทองกันเรียบร้อยแล้ว

ก็ออกเดินทางต่อ รถวิ่งไปตามไหล่เขา

มองเห็นลำน้ำปิงไหลเป็นสายอยู่เบื้องล่าง

มีป่าโปร่งอยู่สองข้างลำน้ำ

เสียงน้ำไหลซัดสาดไปกระทบกับโขดหินในน้ำ

ให้ไหลกระเซ็นเป็นละลอกสีขาว ดังอยู่เป็นระยะ ๆ

ผ่านอำเภอจอมทอง เข้าเขตอำเภอฮอด

มองเห็นดอยอินทน์อยู่ทางขวา

ยอดดอยถูกปกคลุมด้วยเมฆหมอก

หนาทึบจนมองไม่เห็น

จากนั้นไปอีก ถึง กม.ที่ ๙๐ ก็ถึงห้วย แม่ละแอ่น

คณะสำรวจลงกันที่นี้ แล้วเดินไปตามทางที่ปรากฏในแผนที่และภาพถ่ายทางอากาศ

ต้องเดินผ่านป่าละเมาะ

เดินลุยข้ามห้วยที่เย็นยะเยือก ไป

เพราะไม่มีเรือและท่อนไม้ที่จะทอดข้ามไปได้

ข้ามลำห้วย แล้วเดินตัดท้องนาที่เกี่ยวข้าวไปแล้ว

เข้าไปยังเมืองที่เห็นบนภาพถ่ายทางอากาศ

ห่างจากที่จอดรถปประมาณ ๒ - ๓ กิโลเมตรเศษ

การสำรวจร่องรอยของชุมชนโบราณในครั้งนี้

จำเป็นต้องถามชาวบ้านด้วย ว่า

เคยเห็นแนวคูน้ำคันดินไหม ?

เพราะเราไม่ชำนาญทางพอ

ชาวบ้านชี้ทางให้ไป แล้วก็ไปเดินหลงกันอยู่พักใหญ่

เพราะร่องรอยของคูเมืองตื้นเขินไปหมดแล้ว

พอจับได้เส้นทางก็เดินไล่ตามแนวคูเมืองนั้น

ไปจนรอบ

ภายในเมือง ไม่พบหลักฐานโบราณวัตถุใดพอจะใช้เป็นเครื่องยืนยันได้เด่นชัดว่าเป็น เมืองหรือชุมชนสมัยใด

บางทีอาจเป็นเพียงหมู่บ้าน

หรือ ป้อมค่ายชั่วคราว ก็เป็นได้

เราข้ามคูเมืองไปทางฝั่งใกล้ริมแม่น้ำ

พบวัดร้างวัดหนึ่ง ที่ด้านหนึ่งพังลงแม่น้ำไปแล้ว

พบแต่กองอิฐ กองหนึ่ง

ซึ่งไม่แน่ใจว่า จะเป็นฐานชุกชี หรือ

เจดีย์ที่พังเหลือเพียงฐาน

มีร่องรอยของคนขุดหาของเก่าอยู่โดยทั่วไป

หลักฐานเศษโบราณวัตถุอื่นใดไม่มี

นอกจากเศษภาขนะดินเผา ๑ ชิ้น เท่านั้น

ประมาณบ่ายโมงเศษ จึงกลับมาขึ้นรถ

แล้วกลับมาสำรวจตต่อที่ เวียงท่ากาน อีกแห่งหนึ่ง

รายละเอียดมากมาย

ต้องไปอ่านจากรายงานการสำรวจและศึกษา เชียงใหม่ ลำพูน เชียงราย และลำปาง ระหว่างวันที่ ๘ - ๒๐ ธันวาคม ๒๕๑๐

ที่ร่วมกันบันทึก และตีพิมพ์ไว้

ในหนังสือ “โบราณคดี” ปีที่ ๑ ฉบับที่ ๓ : ๒๕๑๑

อาจารย์ศรีศักดิ์ วัลลิโภดม

ได้อธิบายถึงความหมาย และ การศึกษาอันแท้จริงของวิชาโบราณคดีให้ฟัง ในระหว่างเดิน อยู่ในมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มากมาย จนเป็นแบบอย่างที่ยึดถือ และปฏิบัติตามคำสอนมาจนเกษียณอายุราชการจากกรมศิลปากร จนถึงปัจจุบันนี้