บทนิราศทวาราวดี ของหลวงจักรปาณี (มหาฤกษ์)

บทนิราศทวาราวดี ของหลวงจักรปาณี (มหาฤกษ์)

บทนิราศทวาราวดี ของหลวงจักรปาณี (มหาฤกษ์) ตอนนี้ หมายถึง เรือแล่นทวนกระแสน้ำเจ้าพระยา ผ่านวัดไชยวัฒนาราม ซึ่งในขณะนั้นเห็นเป็นป่ารกชัฎ จึงไม่ได้กล่าวถึงชื่อ เพียงแต่เปรย ๆ ถึงความรุ่งเรืองของกรุงเก่าในอดีต ว่า...

ดูภูมิฐานบ้านเมืองรุ่งเรืองยศ

ควรฤๅลดลงเป็นป่าน่าเสียดาย

ดูวัดวาอารามงามสล้าง

บ้างรกร้างโรยราน่าใจหาย

เมื่อครั้งกรุงยังสนุกสุขสบาย

ได้ยินฝ่ายผู้เฒ่าเขาเล่ามา

ว่าเศรษฐีมีทรัพย์ไม่นับได้

สร้างวัดให้ลูกรักนั้นหนักหนา

ถ้าบุตรใครไม่มีซึ่งวัดวา

ไปเล่นอารามเขาเศร้าฤทัย

ไปจนถึงทางแยกแม่น้ำเจ้าพระยาสบกับแม่น้ำลพบุรี ตรงหัวแหลม จากแม่น้ำเก่ากลายสภาพแคบลงจนเป็น คลองเมือง ดังที่กล่าวว่า..

ถึงสามแยกแฉกแฉวไปแควเหนือ

แลลิ่วเหลือสุดหล้าดูฟ้าเหลือง

พอรามรามข้ามคล่องเข้าคลองเมือง

ดูแน่นเนืองเรือแพออกแซ่เซ็ง

แต่ก่อนกว้างขวางดีเดี๋ยวนี้แคบ

ต้องแจวแอบโดนดังกันปังเป้ง

โอ้หัวแหลมแหลมแต่ชื่อไม่ฦๅเลง

ไม่แหลมเก่งเหมือนกะว่านัยน์ตาค้อน

แสดงให้เห็นว่า แม่น้ำลพบุรี ส่วนนี้ถูกเรียกว่า "คลองเมือง"มาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๕ แล้ว แต่ก็แออัดไปด้วยตลาดน้ำ และผู้คนใช้สัญจรจัดได้ว่าเป็นย่านการค้าใหญ่ในสมัยนั้น

ถึงบ้านท่าหลวงนานึกอาวรณ์

ด้วยปางก่อนรักใคร่เคยไปมา

ต้องแวะเยือนเหมือนกะท่านเป็นฉันญาติ

ให้ยกถาดกระท้อนห่อไปต่อหน้า

หลายสิบผลคนธรสโอชา 

ขึ้นไปหาให้ท่านโดยกันเอง

ท่านให้ก้านฟักทองสนองตอบ 

ยังนึกขอบใจเจาะด้วยเหมาะเหม็ง

นิสัยท่านนั้นก็รักข้างนักเลง

พูดแต่เพลงกาพย์กลอนจนอ่อนระอา

เรือแล่นผ่านบ้านท่าหลวงนา คือ กรมการนา หรือข้าหลวงเสนา ที่ ออกมาประจำอยู่ที่เมืองกรุงเก่า ่้ข้าหลวงเสนามีหน้าที่ออกเดินรังวัด ประเมินนาของราษฎร เก็บเงินค่านาเป็นราชทรัพย์ของหลวง และระงับข้อพิพาทของราษฎรที่เกี่ยวกับเรื่องที่นา ซื้อข้าวขึ้นคงฉางหลวงสำหรับพระนคร และจ่ายข้าวเป็นเสบียงในราชการทั่วไป .

แต่ยังสืบค้นไม่พบ ว่า ข้าหลวงนาท่านนี้มีชื่อว่าอะไร ฝากคนที่ทราบช่วยค้นหาเพิ่มเติมด้วย จะมีคุณประโยชน์ ต่อการค้นคว้าทางโบราณคดีประวัติศาสตร์ได้เป็นอย่างดียิ่ง

เครดิตภาพเก่า จากกูเกิล บางภาพนำมาประกอบ,อาจไม่ใช่ที่อยุธยา