เครื่องเขินพุกาม ที่ U Ba Nyein Lacquerware

 "บันทึกหลังเที่ยว ย่างกุ้ง,หงสาวดี,พุกาม" 

๑๖ - ๑๙ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๖

วันเสาร์ที่ ๑๘กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๕๖๖

ตอน : เครื่องเขินพุกาม ที่ U Ba Nyein Lacquerware

เปลี่ยนบรรยากาศจากการชมโบราณสถาน

แห้ง ๆ ซ้ำ ๆ ในภาวะที่อากาศร้อนอบอ้าว

เข้าไปชม ร้านผลิตเครื่องเขิน ของพุกาม

ที่ U Ba Nyein Lacquerware

งานหัตถกรรมอย่างเครื่องเขิน 

เป็นงานที่ทำและใช้กันแพร่หลายในประเทศเมียนมาร์

และทางภาคเหนือของประเทศไทย 

พม่าเรียก "เครื่องเขิน" ว่า "ยูนเถ่" 

หรือเครื่องใช้ของ "คนยวน" หมายถึง "ไทยวน" 

ซึ่งส่วนมากอยู่ในบริเวณแปดจังหวัดของภาคเหนือของไทย 

และรวมไปถึงในรัฐฉานตะวันออกด้วย 

การทำเครื่องเขิน

เริ่มจากใช้ ตอกไม้ไผ่สานขึ้น

เป็นโครงของภาชนะที่ต้องการจะทำ 

แล้วจึงทาด้วยยางรักหลาย ๆ ชั้น 

การทารักในชั้นแรก

จะเป็นการยึดโครงของผิวภาชนะ

ให้เกิดความมั่นคง

แล้วจึงผึ่งให้แห้ง 

จากนั้นจึงทารักชั้นต่อ ๆ ไป

เพื่อตกแต่งพื้นผิวของภาชนะให้เรียบ 

ทำขั้นตอนนี้ประมาณ  ๒ - ๓  ครั้ง 

จากนั้นจึงทารักเงาในชั้นสุดท้าย

เป็นการตกแต่งให้เกิดความสวยงาม 

อาจเพิ่มเติมด้วยการเขียนลวดลาย 

การปิดทาง หรือการขุดผิวให้เป็นร่องลึก

แล้วฝังรักสีที่ต่างกันเป็นลวดลายสวยงาม 

หากเป็นภาชนะทั่วจะนิยมใช้รักสีดำ

และตกแต่งด้วยสีแดงของชาด 

ส่วนภาชนะที่ใช้ในพิธีการต่าง ๆ 

จะทำการตกแต่งเชิงศิลปะ เช่น 

ใช้ทองคำเปลวประดับ 

บางชิ้นอาจมีการปั้น กดรัก พิมพ์รักให้เป็นลวดลาย 

ลวดลายที่นิยมทำมีทั้งลายกนก 

ลายพุ่มข้าวบิณฑ์ ลายเฟื่อง ลายบัว ลายรักร้อย 

ลายประจำยาม ลายก้านขด ลายกระจัง ลายธรรมชาติ 

ตลอดจนภาพนิทานชาดก 

และลายสิบสองราศี 

ภาชนะที่นิยมทำเป็นเครื่องเขิน ได้แก่

เชี่ยนหมาก พาน ขันโอ ขันโตก ขันน้ำ ถาด

ปัจจุบัน เมื่อมีการผลิตภาชนะด้วยวัตถุดิบต่าง ๆ 

เช่น พลาสติก อะลูมิเนียม หรือสแตนเลส

ที่มีความทนทาน สะดวก หาซื้อง่าย 

ทำให้ความนิยมในการใช้เครื่องเขินลดลงไป 

แต่ก็ยังคงมีการผลิตเครื่องเขิน

เพื่อจำหน่ายเป็นของฝากของที่ระลึก

ซึ่งถือเป็นเอกลักษณ์ท้องถิ่นของชาวพม่า 

แต่การผลิตเครื่องเขินในหลาย ๆ แหล่ง

มีการปรับเปลี่ยนวัตถุดิบ

เนื่องจากความสะดวกสบายในการจัดหา และสามารถผลิต

เพื่อจำหน่ายได้รวดเร็วขึ้น 

เช่น การใช้สีน้ำมันแทนการใช้ยางรัก เป็นต้น 

ซึ่งก็อาจจะทำให้คุณค่าของเครื่องเขินลดลงไป.