ที่มาแผ่นทองคำเขียนลายราชสีห์

 สืบเนื่องมาจาก "หนังราชสีห์"

ทำให้เกิด การ "ปุจฉา - วิสัชนา" 

เรื่อง "แผ่นทองคำเขียนรูปราชสีห์" ๒ องค์ นี้

เพราะทั้งสององค์นี้ 

เป็นฝีมือช่างทองในราชสำนัก กรุงรัตนโกสินทร์

ผู้ถาม (ปุจฉา)...เกิดความสงสัย เพราะไม่ได้เห็นของจริง 

จึงต้องขอความเห็นจากหลาย ๆ ท่าน

ด้วยเหตุการณ์ที่บันทึกในพระราชพงศาวดาร  กล่าวไว้เพียงว่า

เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช 

สร้างพระนคร และพระมหาปราสาทราชนิเวศน์สำเร็จแล้ว

ใน ปี จ.ศ.๑๑๔๗ ปีมะเส็ง ( พ.ศ.๒๓๒๘ เป็นปีที่ ๔ ในรัชกาลที่ ๑ )  

ได้ทำพระราชพิธีบรมราชาภิเษก

ให้เต็มตามแบบแผนโบราณราชประเพณี 

โดย สร้างเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ขึ้นใหม่

ทดแทนของเดิมที่สูญหายจากภัยสงคราม 

จึงให้ "ตั้งพระที่นั่งภัทรบิฐ 

ทำด้วยไม้มะเดื่อหุ้มเงิน องค์หนึ่ง 

บนพระที่นั่งนั้น ลาดหญ้าคา และโรยด้วยแป้งข้าวสาลี 

มี "แผ่นทองคำเขียนรูปราชสีห์" อันมีมหันตเดช 

ด้วยเส้นชาดหรคุณทับบนเส้นหญ้าคา 

แล้วคลุมลงด้วยผ้าขาว กั้นพระบวรเศวตฉัตรเจ็ดชั้น”

เพราะไม่มี "หนังราชสีห์" มาปูลาดพระที่นั่ง

แบบสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง เมื่อครั้งขึ้นปราบดาภิเษก

"หนังราชสีห์" ที่ใช้ในสมัยสมเด็จพระเจ้าเอกทัศน์ 

และฝากชาวที่ ไปรักษาไว้....ก็ยังไม่พบ

จึงต้องสร้าง "แผ่นทองเขียนลายราชสีห์" องค์หนึ่ง

ขึ้นใช้ปูลาดพระที่นั่งภัทรบิฐ แทน 

เมื่อครั้งปราบดาภิเษกขึ้นครองราชสมบัติกรุงรัตนโกสินทร์

ต่อมาอีก ๗๐ กว่า ปี

"เจ้าฟ้ามงกุฎ" หรือ "เจ้าฟ้าพระ"

เสด็จขึ้นครองสิริราชสมบัติสืบราชสันตติวงศ์

ต่อจากพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว 

ใน ปีกุน จุลศักราช ๑๒๑๓ ( พุทธศักราช ๒๓๙๔ ) 

เป็น "พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว" 

พระมหากษัตริย์รัชกาลที่ ๔ แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ 

จึงให้ "ตั้งพระที่นั่งภัทรบิฐเบื้องปัศจิมทิศ 

ทำด้วยไม้ไชยพฤกษ์ หุ้มด้วยเงินชั้น ๑ ทองชั้น ๑ กั้นเศวตฉัตร ๗ ชั้น 

พื้นพระที่นั่งลาดผ้าอุทุมพร 

แล้ววาง "แผ่นทองคำเขียนรูปราชสีห์ด้วยชาดหรคุณ" 

แล้ววาง "ตรางคาแผ่นทอง" 

และพราหมณ์โรยแป้งเข้าสาลีเสกด้วยอิศวรมนต์ 

และปูผ้าลาดบนพระที่นั่งภัทรบิฐ"

ในพระราชพงศาวดาร รัชกาล ที่ ๒ และ รัชกาล ที่ ๓

ไม่กล่าวถึง รายละเอียด ของการตั้งพระที่นั่งภัทรบิฐ

และ "แผ่นทองคำเขียนลายราชสีห์"

คงใช้ "แผ่นทองคำเขียนลายราชสีห์"

องค์ที่สร้างมาแต่ครั้งรัชกาลที่ ๑ 

ครั้นมาถึงการ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก 

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

เข้าใจว่า แผ่นทองเขียนลายราชสีห์"องค์เดิม อาจชำรุด 

หรือจะด้วยเหตุผลใด ไม่ปรากฎ

จึงให้สร้าง "แผ่นทองคำเขียนลายราชสีห์" 

ลองพระที่นั่งภัทรบิฐขึ้นใหม่อีกองค์หนึ่ง

ดังนั้น จึงเป็นเหตุนำมาซึ่งการ ปุจฉา-วิสัชนา ดังกล่าว

ขอบคุณ ทุกท่านที่แสดงความเห็นครับ

การวิสัชนา ด้วยภาพและคำอธิบาย ของ "คุณเสถียร"

สมาชิกอาสาสมัครพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร รุ่นแรก...ขอบคุณครับ