นามสกุลเริ่มบัญญัติใช้เมื่อใด

พระราชบัญญัติขนานนามสกุล

นามสกุลเริ่มบัญญัติใช้เมื่อใด

ก่อนรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ชาวไทยยังไม่มีธรรมเนียมการใช้นามสกุล คนโดยทั่วไปจะมีแต่เพียงชื่อตัว ที่บิดามารดาหรือผู้อาวุโสตั้งให้หรือใช้เรียก ทำให้คนชั้นลูกหลานยากที่จะจดจำบรรพบุรุษ หรือรู้จักญาติเชื้อสายเดียวกันได้ เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นครองราชย์ใหม่ๆทรงตระหนักว่า การที่บ้านเมืองมิได้กำหนดให้ราษฎรมีนามสกุล และเมื่อมีพลเมืองมากขึ้นย่อมก่อให้เกิดความยุ่งยากนานัปการในด้านการปกครองทางราชการและส่วนตัว

ดังนั้น ในปี พ.ศ. ๒๔๕๕ จึงทรงริเริ่มให้มีประเพณีขนานนามสกุล อันเป็นประโยชน์สำคัญต่อการบริหารบ้านเมือง กล่าวคือ ทำให้เกิดการบัญญัติวิธีจดทะเบียนคนเกิด คนตายและการสมรส ซึ่งใช้เป็นหลักฐานสำคัญเกี่ยวกับตัวบุคคล

สืบเนื่องจากมีพระราชดำริ จึงทำให้มีพระราชบัญญัติขนานนามสกุลพระพุทธศักราช ๒๔๕๖ ซึ่งประกาศเมื่อวันที่ ๒๒ มีนาคม เนื้อความสำคัญในพระราชบัญญัติ ส่วนใหญ่มีสาระช่วยให้ทั้งฝ่ายเจ้าหน้าที่บ้านเมืองและราษฎรได้มีหลักเกณฑ์ในการตั้งหรือจดทะเบียนนามสกุลนั้นๆ มีประเด็นสำคัญคือ

๑. ความหมายของชื่อสกุล ว่าสืบเนื่องแต่บิดาและแตกต่างจากชื่อตัวอันเป็นชื่อใช้เรียกแต่กำเนิด พระราชบัญญัตินามสกุล

๒. การเลือกใช้ชื่อสกุล

- หากมีอยู่แล้ว ให้จดทะเบียนชื่อสกุลนั้น

- หากยังไม่มีให้หัวหน้าครอบครัวเป็นผู้เลือก

- ชื่อสกุลต้องไม่พ้องกับพระนามพระราชวงศ์ ราชทินนาม อันเป็นตำแหน่ง ยศ บรรดาศักดิ์ และต้องไม่ซ้ำกับชื่อสกุลที่จดทะเบียนใช้แล้ว 

- มิให้หญิงตั้งชื่อสกุลของตนเอง ให้ใช้ของญาติฝ่ายชาย

๓. ผู้มีสิทธิ์ใช้ชื่อสกุลร่วมกัน ได้แก่บุรุษหัวหน้าครอบครัวร่วมบิดามารดาเดียวกันกับหญิง ที่บุรุษนั้นสมรสด้วย

๔. ข้อห้ามและข้อบังคับต่างๆ ได้แก่ การห้ามบุคคลเปลี่ยนชื่อตัว ชื่อสกุลของตน หรือบุตร หลาน เหลน ผู้สืบเชื้อสายตน จนกว่าจะได้อนุญาตจากทางราชการ

๕. กำหนดการใช้พระราชบัญญัติ ตามความในมาตรา ๒ แห่งพระราชบัญญัตินี้ กำหนดให้ใช้พระราชบัญญัตินี้เป็นกฎหมาย ตั้งแต่วันที่ ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๕๖ แต่หากต้องมีการออกกฎ ข้อบังคับใดเพิ่มเติมเป็นส่วนหนึ่งแห่งพระราชบัญญัติต่อไปนี้ต่อไป จะต้องได้รับพระบรมราชานุญาตและประกาศในราชกิจจานุเบกษา

ในปีพ.ศ.๒๔๖๑ ( ปีที่ ๙ ในรัชกาลที่ ๖ ) คุณตา ( นายร้อยตรีเฉื่อย ) ได้ขอพระราชทานนามสกุล ทรงพิจารณาจากโคตรเหง้าเหล่าตระกูล ของนายร้อยตรีเฉื่อย ซึ่งมี ทวด ชื่อ พระยาศิริไอศวรรค์ (นุต) โดยนำบรรดาศักดิ์ “ศิริไอศวรรค์” ผสมกับชื่อ “นุต”ซึ่งเป็นชื่อตัว พระราชทานนามสกุลเป็นลำดับที่ ๔๖๖๔ ว่า “สิรินุต Sirinuta”

๔๖๖๔ สิรินุต Sirinuta นายร้อยตรีเฉื่อย กรมทหารบกราบที่ ๗ ทวดชื่อพระยาศิรไอศวรรค์ (นุต) 26/10/18

หมายเหตุ..วันเดือนปีท้ายประกาศ วันที่ ๒๖ เดือนตุลาคม ค.ศ.๑๙๑๘ ( พ.ศ.๒๔๖๑ )